26 september – In de Verenigde Staten heeft schaliegaswinning een grote vlucht genomen, met veel economische voordelen. De roep om ook in Nederland te gaan boren is sterk. Toch is dat geen goed idee voor ons dichtbevolkte land. Schaliegaswinning is een zeer intensieve fossiele industrie: er zijn veel boorlocaties nodig met torens van 30-50 meter hoog, vrachtauto’s die af en aan rijden, een productie die dag en nacht doorgaat en een verbruik van miljoenen m3 water en duizenden liters boorvloeistof per bron.Het veroorzaakt veel lokale luchtverontreiniging, geluidsoverlast, landschapsvervuiling en een verhoogde kans op aardbevingen.
Het mengsel van water en chemische substanties dat terug mee naar boven komt bevat toxische, corrosieve, carcinogene en radioactieve stoffen, zoals benzeen, kwik, arseen en radon. Wat daar ook mee gebeurt – opslaan of afvoeren, zuiveren of in de grond injecteren – er zijn grote risico’s op vervuiling! Daarnaast bestaat er een risico dat vroeger of later vervuild water via scheuren in de bodem bij het grondwater komt. Niet voor niets waarschuwt Vitens voor de risico’s voor de drinkwatervoorziening.
Dat schaliegas net zo ‘schoon’ is als aardgas, wat vaak wordt beweerd, is onjuist: er is een veel hoger energieverbruik bij de winning en een groter risico op het weglekken van aardgas (methaan), een zeer sterk broeikasgas. Bovendien heeft de ‘schaliegasrevolutie’ in de VS geleid tot export naar Europa van groedkope steenkool, met als gevolg dat CO2-opslag bij de nieuwe kolencentrales te duur is geworden en juist onze gascentrales zijn stilgezet!
De geschatte voorraden schaliegas zijn de afgelopen jaren fors naar beneden bijgesteld. Een recente schatting van TNO houdt het op 200-500 miljard m3, wat overeenkomt met het Nederlandse gasverbruik voor 4-10 jaar. Dit levert economisch een paar duizend banen op en tot 10 miljard euro per jaar op. De ecologische schade kan echter oplopen tot een veelvoud van dit bedrag. Kortom: beter nu alles op alles zetten om de omslag naar energiebesparing en duurzame energie (wind, zon, biomassa) te zetten, dan nog langer aan het fossiele infuus te bijven!
Wél proefboringen toestaan?
Een paar proefboringen, daar kan toch niets tegen zijn, zou je denken. Wél dus. Op basis van een paar proefboringen valt niets te zeggen over de gasvoorraden. In een schaliepakket kun je namelijk niet van tevoren goed zien waar de beste plekken, de ‘sweet spots’ zitten, bijvoorbeeld met seismisch onderzoek. Dat weet je pas na een flink aantal boringen – op grond van geostatistiek zeker tientallen. In de Verenigde Staten heeft men pas na een paar honderd boringen enig idee van de hoeveelheid gas in een schaliegasveld.
De enige reden voor ‘een paar’ proefboringen lijkt ons dat men techniek wil uitproberen. Verder is het salamitactiek. ‘We weten nog niet goed hoeveel er zit, we hebben nog een paar boringen nodig’ krijg je dan. Wanneer er heel veel proefboringen nodig zijn, dan is dat met alle bijbehorende nadelen. Daar komt bij dat de staat via Eneregiebeheer Nederland (EBN) voor 40% meebetaalt aan proefboringen, zich dus eigenlijk al commiteert. Wanneer er gas gevonden zou worden zal de staat zeker zijn geld willen terugverdienen. Als proefboringen succesvol zijn is er ok haast geen juridische mogelijkheid meer om een winningsvergunning te weigeren. Dit waren redenen voor de rechter in Den Bosch in 2011 om te stellen dat een vergunning voor proefboringen even zwaar beoordeeld moet worden als een winningsvergunning. Dan is het dus ook wel verstandig om vóóraf een goede nut- en noodzaakdiscussie te voeren, iets wat nu juist niet is meegenomen in het onderzoek dat minister Kamp heeft laten uitvoeren.
Kans op boringen in Gelderland
Schaliegaslagen in NederlandIn de Gelderlander van 17 september 2013 wordt gesuggereerd dat de kans op winning in Gelderland niet groot is. De steenkoollagen zouden heel dun zijn en de Geverik-schalielaag zou erg diep (4,2 kilometer of meer) zitten. De werkelijkheid is helaas toch anders. In de Achterhoek liggen de schaliegesteenten juist niet zo diep (2 tot 3 km). Bovendien blijft de techniek zich immers ontwikkelen, waterbedrijf Vitens houdt zelfs rekening met winning díeper dan 4,5 kilometer. Diep boren is lastiger maar heeft ook vóórdelen (bijv. verder weg van het grondwater en kleiner risico op voelbare aardschokken).
Kaartje rechts: Schaliegaslagen in Nederland. In het blauw zijn de Posidonia-slagen aangegeven, in het groen de Geverik-lagen. Klik op het kaartje voor een vergroting.
Een andere kwestie is de aanwezigheid van kalksteen of steenzout in of dichtbij de schalielaag, die boringen onwaarschijnlijk zou maken. Bij kalksteen en steenzout is er een risico dat er oplossingsholtes ontstaan door de boorvloeistof, met instortingen en aardbevingen als mogelijk gevolg. In het rapport dat Witteveen & Bos schreef voor minister Kamp worden echter remedies voor dit probleem aangedragen. Wij zijn daar kritisch over, zie de aardbevingen begin 2011 bij proefboringen van Cuadrilla in Engeland. Voor gasbedrijven lijkt het geen reden om af te zien van winning.
Het is dus erg prematuur om nu te denken dat zich niet opnieuw bedrijven zullen melden in Oost-Gelderland. In de Noordoostpolder wil Cuadrilla gaan boren in de Geverik-schalie en net over de grens wordt in Duistland schalie- en steenkoolgasgaswinning voorbereid! Daarnaast heeft Gelderland op de Veluwe en in het westelijk rivierengebied gebieden met Posidonia-schalie. Er is dus alle reden om in Gelderland alert te blijven en aan Den Haag duidelijk te maken dat ook wij geen schaliegas willen, maar ons voluit willen richten op (lokaal opgewekte) duurzame energie.