Aansluiten bij verlangens van de burgers in plaats van bij belangen….Hieronder weer een stuk “denktekst”. Op 13 oktober was er de “Democratic Challenge”. Zo’n 600 ambtenaren, bestuurders en wetenschappers dachten na over de lokale democratie. Die kan nl. beter. Ook en juist in de gemeente Aalten. Daar is de noodzakelijke vernieuwingszin nooit zo groot. Toch zal het moeten. Hieronder staat waarom. Het artikel komt uit een rapport van een brede commissie van bestuurders. O.a. vanuit VNG (gemeenten) en BZK (Ministerie).
Gemeentelijke democratie in flux
Er mag dan vertrouwen bestaan in de abstracties van de democratische gedachte, je hoeft de media maar op hoofdlijnen te volgen om ´te weten´ dat het anders is.
Democratie en democratische instituten liggen onder vuur. Achterhaald, sloom, doof, vermolmd.19 Zeker de gemeentelijke democratie, die wel de arena bij uitstek van de politieke spelletjes wordt genoemd. De democratische geleding die het dichtst bij de burger ligt, waar diezelfde burger meestal weinig van weet (zoals blijkt uit vragen naar wie er raadslid zijn) en over het functioneren waarvan diezelfde burger vaak hele stellige opvattingen heeft. Die gemeente en vooral de gemeenteraad bevinden zich in een flux. De taken van het lokale bestuur zijn per 2015 uitgebreid door grote decentralisaties op het sociale domein, waar voorheen al decentralisaties op het terrein van wonen, ruimte en verkeer waren doorgevoerd. Volgens minister Plasterk van BZK de grootste verandering in het binnenlands bestuur sinds de Tweede Wereldoorlog.
De lokale democratie staat tegelijkertijd onder druk, volgens diezelfde Plasterk. De politieke constellatie is daar door twee elkaar versterkende ontwikkelingen minder stabiel geworden: door versplintering van het politieke landschap (waar er vroeger maar drie of vier grote partijen waren in een gemeente zijn er nu vaak meer middelgrote en kleine partijen) en volatiliteit (verandering van stemkeuze bij opeenvolgende verkiezingen
en de gevolgen die dat heeft in de vorm van wegebben van bestuurlijke en volksvertegenwoordigende ervaring en capaciteit). Plasterk wijst erop dat in veel gemeenten na elke verkiezing weer helemaal opnieuw moet worden begonnen met het formeren van een college van B&W; de voordelen van continuïteit en ervaring verdwijnen en de burgemeester, als boegbeeld van stabiliteit, komt ermee onder druk te staan. Het directe gevolg is dat veel colleges van B&W vallen, veel wethouders voortijdig moeten vertrekken en ook veel burgemeesters hun ontslag (moeten) indienen. Waar hiervoor de oorzaak ook moet worden gezocht, het is duidelijk dat het op veel plaatsen rommelt in de gemeentelijke democratie en met name in de buurt van de gemeenteraden.
Betreft het conjuncturele of structurele verschijnselen? Zijn het groeistuipen die je nu eenmaal altijd zult tegenkomen bij veranderende omstandigheden of moet het roer om in de gemeentelijke democratie? Wat betekenen deze ontwikkelingen, behoeven ze een antwoord, en welk antwoord dan? Moeten we naar een nieuwe inrichting een nieuwe gemeenteraad? Of zitten we in een van de zovele transities onze wervelende samenleving – een transitie die een alleen maar een herpositionering vergt van bestaande arrangementen en instituten, zoals lokale democratie en gemeenteraden.
Centrale vraag
Dat alles brengt ons tot de al in het voorwoord genoemde centrale vraag, op basis waarvan de denktank dit jaar werkt. Die luidt:
Welke trends en ontwikkelingen in de lokale democratie vormen kansen en bedreigingen voor de huidige democratische besluitvorming en welke veranderingen in relatie tot de burgers en de overige gemeentelijke geledingen zijn noodzakelijk voor de vitaliteit van de
gemeenteraad in 2020?
Een grote veelomvattende vraag, die dwingt om bestaande trends en ontwikkelingen op het terrein van democratie en met name lokale democratie op de keper te beschouwen en te bezien wat daarvan – tegen de achtergrond van de veranderende verhoudingen tussen burgers, instellingen, ondernemingen en gemeentelijke geledingen – de consequenties zijn voor de gemeenteraad.
Wie het hele rapport wil lezen (eigenlijk verplichte kost voor gemeenteraadsleden): https://vng.nl/onderwerpenindex/bestuur/lokale-democratie/publicaties/maatwerkdemocratie-jaarbericht-vng-denktank-2016
Reageren? joop.wikkerink@progressieve-partij.nl