Naar een nieuwe vorm van besturen (4) De politiek speelt een zeer grote rol. Dat begint uiteraard bij de verkiezingen. Iedere partij maakt op basis van haar overtuiging/visie een verkiezingsprogramma. Daarbij kan de gemeentelijke visie een leidraad zijn, maar dat hoeft natuurlijk niet. In het partijprogramma geeft een partij prioriteiten aan de problemen die ze zien/willen oplossen en meestal wordt er ook een oplossingsrichting gegeven. De burger wil immers weten waar een partij staat t.o.v. de verschillende dossiers en daar zijn keuze op bepalen. Tijdens de verkiezingen zal de kiezer dus bepalen welke programma’s de voorkeur verdienen en de beloning (of afstraffing) is vervolgens het aantal zetels dat een partij krijgt. Meer zetels is meer doorzettingsmacht bij raadsvoorstellen.
Het politieke debat is en blijft hét wezenlijke onderdeel in de raad. Raadsvoorstellen die van het college komen, worden echter niet meer vanuit een coalitiebril bekeken maar op basis van de partijpolitieke overtuiging én -niet onbelangrijk- een oordeel over de kwaliteit van het voorstel getoetst. In tegenstelling tot de situatie van een dichtgetimmerde coalitiediscipline, heeft iedere partij hier een optimale speelruimte. Uitgaande van de situatie dat geen van de partijen een absolute meerderheid heeft, zullen dezen bij ieder onderwerp gaan kijken met welke andere speler in het raadsveld zaken gedaan kunnen worden en dan bij voorkeur op basis van de wijze waarop de anderen “in een onderwerp zitten”. Er ontstaan steeds wisselende meerderheden. Groot voordeel is dat het debat ook een écht debat wordt en niet een praatje voor de vaak waarvan de uitkomst op voorhand al vast staat.
Een tweede, zeer groot voordeel is dat raadsvoorstellen ook van goede kwaliteit moeten zijn omdat de wethouder niet op voorhand op een meewerkende raad hoeft te rekenen. Dit zal ervoor zorgen dat niet alleen de toetsing bij/participatie van de raad vooraf veel zorgvuldiger zal plaatsvinden, maar ook dat participatie van burgers (en lees dit breed: ondernemers, instellingen, verenigingen enz.) bij het tot stand komen van een voorstel een veel grotere kans maakt. Een voorstel staat immers sterker als bewezen kan worden dat het gedragen wordt door een grote groep stakeholders. Dat laatste wil overigens niet zeggen dat een partij zijn definitieve keuze volledig daarvan afhankelijk moet maken: het maken van eigen afwegingen is en blijft leidend bij de standpuntbepaling en een partij kan ervoor kiezen tégen de participatiemening in te gaan als die mening botst met de partijovertuigingen.
Omdat wethouders verder af komen te staan van de politiek (óók als wethouders voortkomen uit partijen dienen beiden idealiter een gepaste afstand van elkaar te houden al is het alleen maar om de schijn van het door de burger zo verfoeide “achterkamertjesgedrag” te voorkomen) is de kwaliteit
van informatievergaring door de fracties van groot belang. Hanteren van het BOB model (Beeldvorming-Oordeelsvorming-Besluitvorming) in het behandelen van voorstellen is daarbij een goed hulpmiddel, maar de uitvoering daarvan kan vele vormen kennen, waar ook participatie (weer)
een rol kan spelen. In de eerste fase (Beeldvorming) zal politiek nauwelijks een rol spelen, omdat het hier om informatievergaring gaat. In de tweede en derde fase speelt politiek een zeer grote rol omdat de keuze die een partij uiteindelijk maakt, mede gebaseerd zal zijn op haar overtuiging.
En als derde voordeel kan genoemd worden dat àlle partijen ook echt deelnemen aan het debat in de raad. Natuurlijk zullen de partijen die -om welke reden dan ook- door de kiezer zijn bedacht met meer zetels, meer gewicht in de schaal kunnen leggen bij het nemen van besluiten. Dat is ook
democratisch terecht. Maar ook de kleinere partijen spelen een echte rol en niet alleen maar voor de bühne. Dit zorgt er ook voor dat de kans kleiner is dat de verhoudingen tussen partijen op een ongezond scherp niveau komen en dus dat de kans op kwalitatieve samenwerking veel groter is.