21 februari – Dat is de titel van een rapport van het SCP (Sociaal Cultureel Planbureau) dat in november uitkwam. Met als ondertitel “verwachtingen en resultaten van vijf jaar decentraal beleid”. Een van de opstellers van dit rapport Peteke Feijte kwam dit rapport op vrijdag 19 februari toelichten en bespreken met een groep van bestuurders, beleidsmedewerkers, managers van zorginstellingen, gemeenten en ondernemers. Georganiseerd door de thematafel “De gezondste regio”. Deze thematafel wil een aantal min of meer openbare themabijeenkomsten organiseren. Dit was de eerste, met ongeveer 40 deelnemers.
Waarom?
Omdat ik als voorzitter van het portefeuillehoudersoverleg sociaal domein Achterhoek het initiatief genomen had voor het uitnodigen van de opstellers van het SCP rapport mocht ik aangeven waarom dit rapport zo van belang is.
1. Ik vind de rapporten van SCP altijd de moeite waard, ze geven een inkijkje in de leefwereld.
2. Ik houd van reflectie en wetenschap als noodzakelijke onderbouwing van ons dagelijks zwoegen. Ik vind het ook belangrijk dat we regelmatig reflecteren op onze uitgangspunten. Zeker gemeentebesturen met hun 4-jaars-scope zijn altijd goed in het maken van plannen, begrotingen, programma’s. Maar veel minder sterk in evaluatie, terugkijken, reflecteren, een leven lang leren.
3. Ik was geschokt door de evaluatie van de Participatiewet in 2019. Ik was zelf indertijd actief als ambtenaar vanuit de gemeenten om die wet zo in te richten dat deze gemeenten zou helpen om hun inwoners met een arbeidsbeperking zo regulier mogelijk aan het werk te helpen. En wat is deze wet in de loop der jaren door alle bemoeienis van Den Haag tot een bijna onwerkbaar bureaucratisch gedrocht geworden! Dus ik hoopte dat de andere wetten in de 3D ‘s of eigenlijk 4d ‘s als je passend onderwijs ook meerekent wèl de doelen voor de inwoners zouden behalen. En het integraal werken in de uitvoering bij gemeenten zou bevorderen.
4. Ik begon ook erg behoefte te krijgen aan een nieuwe oriëntatie op begrippen als eigen kracht en al die woorden met zelf ervoor. Zelfregulering, zelfredzaamheid, zelfbeschikking, zelfhulp. Ik zag het aan mijn schoonmoeder van nu bijna 95. Ik voer haar vaak op in discussies als het gaat over wat wij onze inwoners allemaal aandoen. Ze is niet zo erg zelfredzaam meer, ze heeft niet zoveel behoefte aan zelfregulering, heeft niet zoveel eigen kracht meer. Maar het zou wel mooi zij als wij als gemeenschap zorgzaam zijn, naar haar zouden omzien. Het zou zo mooi zijn als ons beleid dat zou stimuleren. Meer wij dan ik.
5. Als je kijkt waar wij ons wethouders sociaal domein in het portefeuillehouder overleg mee bezighouden dan moet ik na een jaar voorzitterschap constateren dat het heel erg veel gaat over regeltjes, centjes, pilots, veel systeemwereld, weinig leefwereld van onze inwoners. Dat is misschien allemaal nodig, maar daarom is het juist zo goed dat er instanties als SCP zijn die ons weer eens even de blik op de inwoners geven. Waar deden we het ook alweer voor? Dat kan ons inspiratie geven om toch weer te sleuren aan die regionale samenwerking, die in dit domein van zon cruciaal belang is.
6. We zijn met de thematafel gezondste regio een veelbelovende weg op gegaan. Gezonde Achterhoek. Ik zie overal de verbindingen ontstaan; preventieakkoord, regiobeeld en regiovisie, samenwerking met Menzis, en een hele sterke overtuiging dat gezonde en gelukkige inwoners gebaat zijn bij bestaanszekerheid, de sociale basis op orde en een dekkend aanbod van zorgvoorzieningen. Kortom een verbinding van het gezondheidsdomein en het sociaal domein. Ik hoop dat dat ook het wenkend perspectief kan zijn van de presentatie van Peteke.
Korte inhoud presentatie.
Een paar opvallende zaken. Het is interessant om eens terug te kijken (nog maar 5-7 jaar!) wat ook al weer de beleidsideologie achter de decentralisaties was: voor de financiële houdbaarheid van zorg en inkomensondersteuning werd gevreesd; burgers zouden teveel leunen op de overheid (daarom activeren i.p.v. zorgen en een groter beroep op eigen verantwoordelijkheid); burgers zouden gebaat zijn bij zoveel mogelijk zelfredzaamheid; gemeenten zullen hulp beter en efficiënter kunnen bieden omdat zij “dichter bij de burger ”staan. Daar kwamen verwachtingen uit voort als: vroegtijdige hulp, zo licht mogelijk; integraal werken binnen de 3D’s, betere samenwerking, gemeentelijke beleidsvrijheid en ruimte voor professionals; eigen kracht en maatwerk.
De korte conclusie: daar is weinig van terecht gekomen. Participatie van mensen met een (arbeid)beperking blijft nog steeds achter; samenleving lijkt niet zorgzamer geworden; stelsel van voorzieningen niet minder complex; bekendheid onafhankelijk cliëntondersteuning hardnekkig laag.
Aanbevelingen: Herbezin je op de beleidsideologie. Wees realistisch over redzaamheid en zorgzame samenleving; reken je zelf niet rijk, zorg voor integraal rijksbeleid; hanteer een brede definitie van het sociaal domein. Geef meer prioriteit aan kwetsbare groepen, verminder complexiteit van regelgeving. Vereenvoudig de toegang en informatie; spoor perverse prikkels op en ruim ze op (bijvoorbeeld betaling per behandeling), stel de mens centraal (en wat belemmert je dan).
Aanbevelingen voor gemeenten: Ga actief op zoek naar mensen die onvoldoende in beeld zijn; werk samen met informele helpers en heb oog voor hun noden; vraag het aan je medewerkers die het contact hebben met de mensen; betrek je inwoners door in hun wereld te stappen (en hen dus niet in het gemeentehuis – onze wereld – uit te nodigen)
Zo daar konden we het mee doen.