De verkiezingen van 17 maart en de gemeenten
We kunnen er niet omheen. Deze verkiezingen zijn ook van groot belang voor gemeenten. De doorrekeningen van het CPB van de diverse programma’s stemmen niet vrolijk. Al jaren pleiten gemeenten voor meer middelen om o.a. de Jeugdwet en de WMO te kunnen uitvoeren op een verantwoorde manier. 99% van de gemeenten ondersteunt deze pleidooien. Met raden en colleges van allerlei pluimage. Maar Den Haag lijkt doof voor deze signalen. Respectabele instituten en adviescolleges leggen de vinger op de zere plek, maar de pleidooien landen onvoldoende in de programma’s van de landelijke politieke partijen.
ROB-advies
Hieronder de analyse van het eerbiedwaardige instituut ”Raad voor het Openbaar Bestuur”: De financiële en bestuurlijke balans tussen het Rijk en gemeenten is zoek. Een nieuw beleidskader en een jaarlijkse monitor, belegd bij een onafhankelijk instituut, zijn noodzakelijke ingrediënten om uit het ontstane moeras te komen. Dit is de strekking van het donderdag verschenen advies Rust-Reinheid-Regelmaat. Evenwicht in de bestuurlijk-financiële verhoudingen van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB). ‘Het piept en kraakt in de financiën van het decentraal bestuur en vooral bij gemeenten,’ aldus de adviesraad. ‘Meer dan twee op de drie gemeenten kampen met financiële tekorten.‘
Méér dan geldkwestie
Als oorzaak van de kommer en kwel wordt veel gewezen op de gedecentraliseerde taken in het sociaal domein, die gepaard gingen met onrealistische bezuinigingen. ‘Met name het tekort op de gemeentelijke jeugdzorgtaken valt op: zonder grote politieke ingrepen bedraagt dat ongeveer 1,5 miljard euro per jaar.’ Maar ‘een zak geld’ alleen zal ‘het structurele probleem van disbalans’ niet oplossen.
Er is bij de aanvang van de nieuwe kabinetsperiode ‘een reset’ nodig, betoogt de raad. ‘De oplossing vergt een aantal fundamentele keuzes. Als die keuzes niet worden gemaakt blijft het doormodderen. Sommige van die keuzes kunnen binnen het huidige stelsel worden gemaakt, andere vergen een aanpassing van wet- en regelgeving.’
De ROB schetst als volgt wat er misgaat in het sociaal domein: ‘De bekostiging verloopt via het gemeentefonds, een instrument dat uitgaat van lokale, integrale afwegingen met politieke beleidsvrijheid. Maar de praktijk van de decentralisaties zorg en welzijn laat zien dat de wensen van de landelijke politiek en sectorale belangen dominant zijn, met ingrepen vanuit het Rijk tot gevolg.’
Beperkingen beleidsvrijheid
Als voorbeeld wordt het al vaker bekritiseerde abonnementstarief in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) aangehaald, dat het kabinet tegen de wens van gemeenten doordrukte. Ook de plicht om een ‘reële prijs’ te betalen aan aanbieders van Wmo-diensten en het voorschrift om beschut werk te organiseren, zijn beperkingen van de lokale beleidsvrijheid.
‘Het Rijk legitimeert de ingrepen vanuit zijn stelselverantwoordelijkheid, maar de consequenties voor de bekostigingswijze worden niet getrokken. Soms wordt zelfs met de portemonnee van gemeenten gewinkeld,’ aldus de ROB. De raad ontkent dus niet de bevoegdheid van ministers om in te grijpen, maar zij moeten dan boter bij de vis leveren. Dat laatste gebeurt in de praktijk niet; in plaats daarvan wordt vastgehouden aan de illusie van gemeentelijke beleidsvrijheid.
Lokale en regionale noodkreten
De problemen van te weinig financiering en te veel bemoeizucht vanuit het Rijk op het gebied van WMO en Jeugdwet spelen natuurlijk ook in Aalten. Het gaat om naar schatting een tekort van 3 miljoen per jaar in Aalten en om 30 miljoen in de Achterhoekse gemeenten. Dat was voor collega-wethouder Hans te Lindert en mij aanleiding om dit eens uit te leggen in een ingezonden brief in de Aalten Vooruit/De Band. Ik hoop –hoe ingewikkeld ook- dat mensen die gaan stemmen ook rekening houden met de plannen van de diverse partijen voor Jeugdzorg, WMO en positie van gemeenten.
Artikel in de Gelderlander
Als woordvoerder van de wethouders Sociaal Domein in de Achterhoek heb ik vrijdag een interview afgegeven in de Gelderlander. Dit zal geplaatst worden in de editie Achterhoek van maandag 15 maart. Ook hier is de strekking: Rijk geef meer middelen en minder bemoeienis. In de komende tijd zal de Gelderlander meer aandacht besteden aan zorg voor oud en jong in de Achterhoek.
Ondertussen in Den Haag
Ondanks al die zorgelijke geluiden, brieven, ingezonden stukken en signalen blijft “Den Haag” halsstarrig. Donderdag sprak een delegatie van gemeenten met de verantwoordelijk minister. Onderstaand uittreksel/samenvatting van het verslag daarvan spreekt boekdelen.
Het kabinet komt met geen enkele euro over de brug om de gemeentelijke financiële tekorten op de jeugdzorg te dichten. Het VNG-bestuur is teleurgesteld en boos en heeft daarom besloten arbitrage in te zetten. Deze ‘commissie van wijzen’ komt voor 1 mei met haar advies. Dat is semi-bindend.
Acute financiële nood
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wilde voor 2021 en 2022 een fors incidenteel bedrag van het kabinet om de acute financiële nood van gemeenten te lenigen. Dat zou nog met het huidige kabinet geregeld moeten worden. Vanaf 2023 moeten er structurele afspraken komen. Daarover moet een nieuw kabinet beslissen, maar een voorstel van een mix aan maatregelen en budget moet klaarliggen voordat de onderhandelingen voor een nieuw kabinet beginnen.
Contouren
Donderdag was er een zogeheten bestuurlijk overleg met een brede kabinetsdelegatie en de VNG. ‘We zouden daar de contouren moeten krijgen van hoe we met het AEF-rapport zouden omgaan’, aldus de Utrechtse jeugdwethouder Eelco Eerenberg (D66) namens de VNG. AEF heeft vorig jaar de gemeentelijke tekorten op de jeugdzorg in kaart gebracht en geconcludeerd dat gemeenten structureel 1,7 miljard euro tekortkomen. ‘Het kabinet erkent het tekort, heeft alle begrip voor de moeilijke situatie van gemeenten en realiseert zich dat het jeugdstelsel piept en kraakt. Maar op dit moment ligt er nul euro’, aldus Eerenberg.
Arbitrage
Het VNG-bestuur besloot daarom later op de dag arbitrage in te zetten. Deze ‘commissie van wijzen’ moet op 1 mei met een semi-bindend advies komen. Zij moet zich buigen over twee vragen: hoe moeten de financiële problemen worden opgelost en welke afspraken moeten tussen kabinet en gemeenten worden gemaakt om te komen tot een toekomstbestendig jeugdstelsel. ‘Op 1 mei ligt er dan het AEF-rapport en het advies van de commissie van wijzen. Daar kun je als toekomstig kabinet niet van weglopen’, aldus Eerenberg. Wel wordt er, lopende de arbitrage, verder gepraat tussen kabinet en VNG, want de acute nood is hoog. ‘De wachtlijsten zijn lang en veel jongeren en hun ouders krijgen nu bij een acute hulpvraag nul op het rekest.’
Gigantisch probleem
Volgens Eerenberg erkent het kabinet die acute nood, ‘maar kennelijk wil het kabinet ze nu nog niet oplossen.’ De VNG stelt dat er voor zowel 2021 als 2022 zo’n 1,4 miljard euro bij moet. Dat is het door AEF berekende tekort minus de eerder toegekende 300 miljoen euro voor 2021 en 2022 door minister Hugo de Jonge (VWS, CDA) ‘We zijn echter helemaal niet toegekomen aan het praten over een bedrag. Het was “nul euro” punt.’ Evenmin is er gepraat over de mix aan maatregelen voor de jaren vanaf 2023. Hij benadrukt dat er sprake is van ‘een gigantisch structureel probleem’.
Geld noch perspectief
De VNG had erop gerekend dat het kabinet met een concreet voorstel tot financiële compensatie voor in ieder geval de korte termijn zou komen. ‘We willen geld van dit kabinet of een perspectief daarop, zodat we als gemeenten weten waar we aan toe zijn.’ Het werd geen van beiden. De gemeenkoepel is teleurgesteld en boos, aldus Eerenberg. Zelf denkt hij ook aan de kwetsbare gezinnen die nu niet geholpen kunnen worden. Hij refereert daarbij aan het onderzoek van de Nederlandse GGZ van eerder deze week. Daaruit blijkt dat de druk op de acute jeugd-ggz hoog is. Veel kinderen en jongeren die acute intensieve hulp nodig hebben, kunnen die niet krijgen. Het gaat om kinderen met ernstige klachten zoals suïcidaliteit, eetstoornissen en depressie. Er is directe politieke actie nodig, stelde de Nederlandse GGZ woensdag. ‘Het repareren van de decentralisatie en de ondersteuning aan de jeugd kan niet wachten tot na de verkiezingen of op een nieuw kabinet.’
Dan de leuke dingen: Koffiemomentjes
Vorige week verschenen er berichten met de volgende inhoud: “Hans te Lindert en Joop Wikkerink, wethouders van o.a. het sociaal domein, nodigen inwoners uit voor een digitaal koffiemomentje. Er zijn vier koffiemomentjes gepland, steeds op zaterdagmorgen van 10.15 tot 11.15 uur. Het aantal gasten wordt beperkt tot maximaal acht. Het gesprek mag over van alles gaan, maar politieke discussies over de zin en onzin van de coronamaatregelen zijn niet aan de orde. Aanmelden kan door een mail te sturen naar secretariaat@aalten.nl. Instructies en uitleg volgen dan per mail.
De eerste digitale koffiesessie is op zaterdagmorgen 13 maart en zit al vol. Hiervoor zijn deelnemers uit de kern Aalten al persoonlijk uitgenodigd. Op 20 maart worden mensen uit Bredevoort uitgenodigd en op 27 maart volgt het gesprek met mensen uit Dinxperlo. Op 3 april zijn de buurtschappen en weer de kern Aalten welkom.”
Koffiemomentje op 13 maart
Zaterdagmorgen was het dan zo ver: ons eerste koffiemomentje. Alle negen mensen die we uitgenodigd hadden, waren aanwezig en onze koffie-met-wat-lekkers-pakketjes waren door ’t Raedthuijs prima op tijd bezorgd! We hadden mensen uit de gezondheidszorg, ouderenzorg en gehandicaptenzorg. Mensen van sportverenigingen en muziekverenigingen, mensen van de ouderenbonden en jongerenclubs. Zeer gemelleerd gezelschap. Iedereen vertelde hoe hij of zij er voor stond, wat er gebeurd was tijdens de corona-tijd en welke mogelijkheden en kansen men zag. We hebben ontzettend veel gehoord en geleerd. De deelnemers ook van elkaar. Op dit moment vindt iedereen het moeilijk om de vaccinatiestrategie te begrijpen en te volgen. We hoorden van een arts en van mensen uit de zorg dat het in-enten nog lang niet gemakkelijk is en dat de entstof ook erg gevoelig is. Ook is er in de gezondheidszorg best wel angst voor een zelfs vierde golf.
Een soort gemeenschappelijk zorgpunt is wel: hoe houden we onze vrijwilligers vast en hoe bereiken we nu en straks de wat kwetsbare mensen die niet direct in een woonvorm wonen, maar alleen thuis. Prachtige, creatieve ideeën zijn opgeborreld bij sport- en jeugdclubs om het contact met hun leden te onderhouden en mensen enthousiast te houden voor hun club. Maar ook hoorden we dat veel mensen de lol van het wandelen en bewegen (her) ontdekt hebben. Compleet met stappentellers. Een mooie was ook: praat met iedereen over wat je bezighoudt en geef dat door aan “andere bubbels”. Dus haal op wat jongeren vinden en vertel dat aan je opa en oma. En probeer ook digitaal dingen te doen: een bierproeverij, etend ontmoeten, pubquiz enzovoort. Men prees de korte lijntjes en de hands-on mentaliteit van velen in de samenleving en bij de gemeente. We spraken af de adressen uit te wisselen en te bezien of organisaties in de toekomst wat voor elkaar zouden kunnen betekenen.
Wat ons betreft; een bijeenkomst die in elk opzicht onze verwachtingen overtroffen heeft. Heel mooi!What do you want to do ?
New mail
What do you want to do ?