Zaterdag vond in Elim en het Nationaal Onderduikmuseum een zeer bijzondere gebeurtenis plaats. Zo’n 70 familieleden van de oorspronkelijke bewoners van het Caspershuus (De Heurne) en de daar aanwezige onderduikers ontmoetten elkaar (sommigen van hen voor het eerst van hun leven) om enkele tekeningen te bekijken die de onderduikers op het Caspershuus gemaakt hebben, maar vooral voor de verhalen over hun voorouders. Ik mocht daar een kleine toespraak houden die de verbinding met huidige zeer onzekere toestand in de wereld belicht. En de noodzaak waakzaam te zijn, recht en rechtvaardigheid na te streven. Daarna werd in het museum een extra tekening opgehangen door een zoon van een van de onderduikers (inmiddels zelf ook 92).
Dit was mijn bijdrage:
Allereerst geeft mij dit moment de gelegenheid om de familie Nusselder heel hartelijk te bedanken voor het beschikbaar stellen van het Caspershuus voor de opvang van Oekraïense ontheemden. Twee periodes zelfs. Direct na de Russische inval in maart 22. En nu op dit moment voor een tweede periode tot 1 april. Die is weer met een maandje verlengd totdat de nieuwe locatie in Dinxperlo klaar is. Dank daarvoor en daar betrek ik dan meteen alle inwoners van de gemeente bij die geholpen hebben en nog steeds helpen bij de opvang van deze groep ontheemden. Langzamerhand is het werk overgenomen door de overheid en zijn er regelingen en regels gekomen. Zo gaat in Dinxperlo de opvang ergens in april open, waardoor we weer 80 plaatsen hebben, genoeg om aan de opgave voor de gemeente te voldoen.
Het is misschien niet toevallig dat we als gemeente destijds aan de familie durfden vragen of er misschien op het Caspershuus plaats zou zijn voor ontheemden uit Oekraïne. Immers Caspershuus is altijd verbonden geweest met gastvrijheid voor mensen die in de knel zaten. En zo is vooral te lezen in het boek “Hanna’s Paasontbijt” altijd bezig met rechtvaardigheid , zonder oordelen en aanzien des persoons. Zij ,Hannah, wilde dat “met geen duimbreed wijkend woord” recht zou worden gedaan En wie, zoals in het laatste hoofdstuk beschreven staat, slachtoffer is zou altijd een veilig huis op het Caspershuus geboden moeten worden.
Als dat de motivatie is van mensen om anderen te helpen, dan zie je dat ook in de tekeningen die we straks te zien krijgen weer terug. Het zijn niet zomaar plaatjes van de boerderij en de mensen. Het gaat over rechtvaardigheid en recht.
De parallellen met vandaag dringen zich op. Ook nu leven we in een wereld vol dreigingen, onrecht en onrechtvaardigheid. Ook nu zijn er mensen die hun land moeten ontvluchten omdat zij met “geen duimbreed wijkend woord” dat recht willen verdedigen. En ik hoop dat er ook nu mensen zoals Hanna en Jan, de bewoners van Caspershuus 80 jaar geleden, zullen zijn die helpen waar nodig, zonder aanzien des persoons.
Volgende week zondag is het 30 maart. Precies 80 jaar geleden werd de Heurne, Dinxperlo en dus ook het Caspershuus bevrijd van de nazi-terreur. Ik ben erkentelijk dat de familie Nusselder èn een zoon van een van de onderduikers die middag mee wil werken aan een gesprek dat we georganiseerd hebben tussen hen en een vijftal Oekraïense ontheemden en een drietal Syrische statushouders. We hopen in dat gesprek parallellen te kunnen trekken tussen de gevoelens, levens, angsten, hoop en verwachtingen van mensen tóen en de vluchtelingen van vandaag. Wat dreef en drijft hen? Wat hadden en hebben ze nodig? Niet alleen de onderduikers en vluchtelingen, maar ook de helpers, de mensen die gastvrijheid bieden en mensen die er liever niks mee te maken willen hebben. Dat gesprek nemen we met toestemming ook op. Niet maar zo, enerzijds als tijdsdocument en soort van eerbetoon aan al die helpers en families. Anderzijds om letterlijk de boer mee op te gaan om draagvlak te creëren voor opvang van asielzoekers, statushouders en ontheemden.
We staan voor de opgave ook in Aalten om opnieuw een aantal asielzoekers op te vangen. Daar werken we als college met hart en ziel aan mee. We rekenen erop dat ook onze inwoners deze noodzaak inzien, willen helpen en zich inzetten voor mensen die hier heen komen omdat ze niet veilig zijn in hun eigen land. Zo’n gesprek opgenomen op film kan in alle opzichten helpen.
Terug naar Caspershuus. 80 jaar geleden. Ik stel me zo voor dat al die onderduikers samen met de familie Nusselder rond de keukentafel zaten, nog en beetje beduusd van de bevrijding van het fascisme. En dat ze dan de hoop uitspreken dat ze dit allemaal niet voor niks hadden meegemaakt. Maar dat de mensen en de democratie er krachtiger door geworden zou zijn. Voor die taak, zo heb ik het gevoel, staan we weer, zelfs op ons kleine plekje hier in de gemeente Aalten, ieder vanuit zijn kunnen en achtergrond. Het gaat werkelijk vandaag de dag om de strijd om behoud van onze democratie.
Tentoonstellingen als deze, herdenkingen van de bevrijding, maar vooral het gedachtegoed daarachter, helpen daarbij. Ik dank nogmaals de familie Nusselder voor de organisatie van deze expositie en hoop dattie mag bijdragen aan het doel.
