Maandag: Tweede Pinksterdag.
Nederland kon bijna niet wachten. Op tweede pinksterdag gingen de terrassen weer open. Prachtig weer en alles verliep in de gemeente goed. Ook in Bredevoort een gezellig gezoem van stemmen op ’t Zand.
Het mooiste bericht van deze week
Dat kwam toch wel voor de bewoners van de locaties van Stichting Marga Klompé. Na de bescheiden openstelling van de afgelopen week mogen sinds 4 juni de vaste contactpersonen elke dag (!) op bezoek. Ook mogen ze hun familie mee naar buiten nemen voor een wandelingetje. De bewoners en hun familie zijn hier ontzettend blij mee. Natuurlijk moeten ze zich nog zeer voorzichtig gedragen: hygiënemaatregelen, mondkapjes tijdens bezoek en wandelen en niet naar drukke plekken. Maar het begin is er voor deze groep die het zo zwaar gehad heeft.
En ondertussen wordt er nog van alles georganiseerd o.a. door onze medewerkers van Figulus en hun vrijwilligers en bijvoorbeeld Jan Willem Kraaijenbrink uit Dinxperlo. Zondag, eerste Pinksterdag stond hij voor de 130ste (!) keer plaatjes te draaien voor bewoners van wooncomplexen van o.a. Careaz en Estinea. Ik heb hem een paar Achterhoekse sokken cadeau gedaan namens raad en college en hem bedankt. Hij belde enkele dagen later heel trots dat een kort filmpje over zijn optreden en “sugar-granny” op RTL4 bij Beau geweest was. Leuk!.
Thematafels in de regio
Op donderdag spraken de leden van de thematafels in de regio Achterhoek elkaar via beeldbellen. Dat gaat steeds beter, hoewel het hier en daar nog piept, kraakt, zingt en fluit. Ik zat bij de thematafel “De gezondste regio” en daar hebben we flinke stappen gemaakt. Hadden we de vorige thematafel al kennis genomen en meegepraat over het “Regiobeeld Achterhoek”, deze keer ging het over de Regiovisie en het preventieplan. Het regiobeeld is een verplichte exercitie voor de zorgkantoren, die moeten aangeven hoe de gezondheidssituatie in hun werkgebied is. Menzis heeft ervoor gekozen om dat in een breed overleg proces te doen. Het gaat om data, gegevens, cijfers en feiten. Die worden vergeleken met overige delen van het land. Opvallend is bijvoorbeeld dat de uitgaven aan langdurige zorg (wlz) lager zijn dan in andere delen. Dat vraagt om nader onderzoek: want betekent dat dan dat mensen langer dan noodzakelijk in de wmo (die door gemeenten gefinancierd wordt) blijven?
Op deze feiten en cijfers (die dus ook naar het ministerie van VWS zijn gestuurd) wordt een regiovisie geformuleerd. Hoe willen wij de gezondste regio van Nederland worden? En hoe ziet ons zorglandschap daarvoor dan uit. Uiteraard moet er vol ingezet worden op preventie. Vandaar dat we een apart regionaal preventieplan hebben met ook de aandachtspunten alcohol- en middelen gebruik en roken, obesitas, bewegen en sport. Vanuit de leden van de thematafel m.n. de gemeente Winterswijk kwamen opmerkingen over de redactie en uitvoeringszaken, die zullen verbeterd worden en dan heeft de Achterhoek half juli een echte regiovisie m.b.t. gezondheidszorg.
Uiteraard maakt daar de weg naar de toekomst van de ziekenhuisvoorzieningen deel van uit, maar dat is een apart proces. Vooreerst met een verkenner die de bestuurlijke controverse moet opruimen en dan een regiogroep die vanuit de inhoud gaat kijken naar de meest gewenste volwaardige en toekomstbestendige voorzieningen in de Achterhoek.
In de media wordt luidkeels geroepen dat omliggende gemeenten van Winterswijk zo stil zijn. Ook de fractie van HMV wilde weten of het college achter een breed streekziekenhuis staat. Natuurlijk staat het college dat. Zie het antwoord op de vragen in raadsmededeling no. Door haperende techniek schriftelijk verzonden na de raadsvergadering.
Hoe gaat het nu met de steunmaatregelen om werkgelegenheid te behouden?
Voor de meest getroffen sectoren –op korte termijn- is er weer wat lucht gekomen: persoonlijke verzorging, horeca. Het college is ook erg blij dat de horeca hun ding weer kan doen en dat de gezelligheid weer terugkeert in de kernen en op de terrassen. Dat wilden we onderstrepen met een felicitatie aan het adres van de horeca, net voordat de terrassen open gingen.
Maar er is natuurlijk meer aan de hand dan weer geopende terrassen, nagelstudio’s en kapperszaken.
Er komen steeds meer cijfers beschikbaar over de gevolgen van de crisis op het gebied van werk en inkomen. Ik heb voor de gemeente Aalten wat cijfers bij elkaar gezocht. Daaruit blijkt dat de gevolgen op korte termijn groot zijn voor de sectoren die direct last hebben van de “lock-down” (horeca, uitzend- en reisbureaus, persoonlijke verzorging). Wat natuurlijk spannend is hoe de situatie zich in de komende maanden ontwikkelt, zeker bij bedrijven die wat achteraan in “de keten” zitten of voor een groot deel afhankelijk zijn van export of investeringen van andere bedrijven.
Werknemers in de diverse sectoren
In de Achterhoek werkt 32% van alle werknemers in een sector die te maken heeft met (zeer) grote krimp van werkgelegenheid. Dit betreft in totaal 53.200 werknemers. Aan de andere kant werkt 44% van de werknemers in een sector die nog relatief weinig last heeft van het coronavirus. Bijna een kwart van de werknemers in de Achterhoek werkt in een sector waarin de werkgelegenheid groeit. Deze verdeling naar de mate van impact komt overeen met het landelijk gemiddelde beeld.
De sectoren verschillen niet alleen in de mate waarin de coronacrisis hen raakt. Ook de opties om personeel te behouden of juist af te stoten zijn niet in alle sectoren gelijk. Het aandeel werknemers met een flexibel contract in de sector is hierbij van belang. Werkgevers kunnen immers snel reageren op het wegvallen van economische activiteit met het beëindigen van tijdelijke contracten en het niet of minder oproepen van oproepkrachten, terwijl het ontbinden van vaste contracten meer tijd en moeite kost. Opvallend is dat sectoren die het meest getroffen worden door de crisis, relatief veel gebruikmaken van flexibele medewerkers. De positie van flexkrachten is daarmee kwetsbaar.
Werkloosheid en uitkeringen.
In de Achterhoek zijn er van maart t/m mei (de Coronaperiode) 355 nieuwe WW-uitkeringen toegekend. In de gemeente Aalten is het aantal mensen met een WW-uitkering in april met 45 gestegen naar 321 personen. Bij Laborijn is v.w.b. de mensen met een bijstandsuitkering nauwelijks een stijging waar te nemen. Het aantal huishoudens in Aalten met een bijstandsuitkering is van januari t/m mei gestegen met 3 (van 278 naar 281).
UWV publiceert jaarlijks ook een ander interessant cijfer “geregistreerde werkzoekenden zonder dienstverband”. Dat zijn mensen die geen baan hebben, wel werk zoeken, maar niet per se een uitkering. Hier zitten dus ook de mensen in met een arbeidsongeschiktheidsuitkering die (deels) kunnen werken. Dat getal voor Aalten is begin dit jaar 633. De potentiële beroepsbevolking in Aalten ligt rond de 21.000
Maatregelen.
Door het kabinet is een aantal maatregelen getroffen om ondernemers te ondersteunen en daarbij ook werkgelegenheid en inkomen te behouden. Of dit lukt, is nog niet goed in te schatten. Wel kunnen we zien dat ook in de gemeente Aalten behoorlijk gebruik gemaakt wordt van de maatregelen die het rijk getroffen heeft.
TOGS (Tegemoetkoming Ondernemers getroffen sectoren). Dit is de regeling voor ondernemers die direct schade leden na afkondiging van de lockdown en voorziet in een gift van € 4000, – Er is geen rapportage beschikbaar. Wel zijn de sectoren uitgebreid met o.a. buurthuizen. Men moet wel aan kunnen tonen dat er minimaal € 4000, – omzetverlies is en voor datzelfde bedrag kosten gemaakt zijn. Vervolgens zijn een drietal garantieregelingen voor ondernemers verruimd. Ook hier heeft het Ministerie van Economische Zaken nog geen naar gemeenten uitgesplitste gegevens van verstrekt.
TOZO: Tijdelijke ondersteuning zelfstandige ondernemers. Deze wordt uitgevoerd door Laborijn. Onze organisatie mag erg trots zijn dat zij in uitvoering (snelheid, voorschotten, omzetting naar definitieve bedragen) vooropliep in Nederland. Dat is vooral fijn voor de mensen (plm. 2200 in het werkgebied) die hiervan gebruik gemaakt hebben. De mogelijkheid van de TOZO is: een uitkering gedurende 3 maanden van max. € 1500,- per maand en een lening in bedrijfskapitaal van max. € 10.500,–. Voor Aalten zijn er 318 aanvragen van ondernemers/z.z.p-ers goedgekeurd (totaal bedrag: € 1.396.543), 20 nog in behandeling en 25 aanvragen afgewezen. Van de 10 aanvragen bedrijfskrediet zijn er 7 toegewezen (tot een totaal van € 40.314) en 3 nog in behandeling. De regeling liep van 1 maart – 1 juni en kenmerkte zich door eenvoud en helderheid. Per 1 juni is een nieuwe regeling van kracht voor deze doelgroep. Echter met enige aanvullende eisen. Zo moet het partnerinkomen meegeteld worden. Als dat hoger is dan € 1500, – per maand, kan er geen TOZO-uitkering verstrekt worden. Tot op dit moment zijn er in totaal in het werkgebied 108 aanvragen gedaan. Ook dus van de 2200 mensen die in aanmerking gekomen zijn voor TOZO-1. Dat betekent dat wellicht veel zzp-ers/ondernemers toch weer inkomsten hebben gevonden of dat er sprake is van een partner met inkomen boven de € 1500,–
NOW (Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid). Deze maatregel wordt uitgevoerd door UWV. De maatregel houdt in dat bedrijven met een omzetverlies vanaf 20% in verband met corona een bijdrage kunnen krijgen in hun loonkosten (afhankelijk dus van het omzetverlies). Ook bijv. sportverenigingen die personeel in dienst hebben kunnen hiervan gebruikmaken. De regeling liep van 1 maart – 6 juni. In de tweede tranche die door het ministerie beschikbaar gesteld is, zijn nadere voorwaarden opgenomen. Zo vervalt de boete die een bedrijf krijgt als er toch een ontslagvergunning wordt aangevraagd en verleend, ondanks de NOW-bijdrage.
Uit de rapportage per 3 juni blijkt dat er 122.000 bedrijven gebruik gemaakt hebben voor in totaal 2,14 miljoen betrokken werknemers voor een bedrag van in totaal 4,5 miljard euro. Het gemiddeld omzet verlies dat is opgegeven bedraagt 70%
In de gemeente Aalten hebben 164 bedrijven een beroep gedaan op deze regeling. Er zijn plm. 2180 vestigingen in de gemeente Aalten.
Scenario’s
Het Centraal Planbureau (CPB) schetst in vier scenario’s de economische impact van het coronavirus in 2020 en 2021. De scenario’s hanteren verschillende uitgangspunten voor de duur van de contactbeperkingen en de diepte van de economische doorwerking. In alle scenario’s resulteert een recessie, het bbp krimpt in 2020 met 1,2% tot 7,7%. In het lichtste scenario veert de economie al in het derde kwartaal van 2020 weer op, in het zwaarste scenario ontstaan er ook problemen in de financiële sector en verslechtert het buitenlandbeeld verder. In dat scenario zal er ook in 2021 een krimp van het bbp van 2,7% optreden. In drie van de vier scenario’s is de neergang dieper dan in de crisis van 2008/2009. Komende weken komt het CPB met een bijgestelde scenario-berekening.
De kunst is nu dit door te vertalen naar een gemeente als Aalten. Dat is moeilijk. In de vier scenario’s wordt uitgegaan van een stijging van de werkloosheid van 4-9%.Aalten ligt vaak een %-punt lager dus in het zwartste scenario zou de werkloosheid (althans WW-uitkeringen) tot 1000-1200 kunnen oplopen (3 keer zoveel als nu)
Bureau Berenschot heeft dit gedaan voor wat betreft het aantal mensen dat een beroep moet doen op de Bijstand. Voor Aalten betekent dat een stijging tot 315 huishoudens in het lichtste scenario en 415 huishoudens in het zwartste. (dus zeker 100 meer dan nu: voor de gemeente betekent dat een stijging van de uitkeringslast van € 1,4 miljoen). Ook zal het beroep op schuldhulpverlening toenemen. Landelijk verwacht men een stijging van 30% in 2021. Het gemiddeld schuldenbedrag is € 39.000,– Voor de gemeente Aalten zou dit betekenen ongeveer 40 huishoudens meer die in schuldenbewind komen.
Maatregelen.
In de komende tijd moet er nagedacht worden over de maatregelen die we moeten nemen om de werkgelegenheid veilig te stellen. Ondernemers zullen op zoek moeten gaan naar nieuwe markten in die sectoren die blijvend op achterstand komen te staan (je ziet al heel mooie voorbeelden). Werknemers zullen moeten omscholen en zich in moeten stellen op een leven lang leven. Overheden moeten daarvoor de faciliteiten scheppen samen met werkgevers en werknemers. Dat doen we op regionaal niveau bijv. door de instelling van een regionaal fonds voor vakmanschap. Maar ook in de gemeenteraad en de regio zal de discussie op gang komen over de economie, werkgelegenheid en duurzaamheid. De nieuwe economie zal lokaler (minder afhankelijk van lange ketens), duurzamer en meer circulair moeten worden, zo denken de meeste scenario-watchers.
Tussen wal en schipgevallen.
Het mooie van de meeste rijksmaatregelen i.v.m. corona is dat ze snel opgezet zijn en eenvoudig uit te voeren. Dat geldt zeker voor de TOZO-regeling. Ook bij de uitvoerders heeft dit veel energie gegeven: zij kunnen zelfstandig inschatten of de aanvragen terecht zijn en hoeven niet controle op controle toe te passen. Toch heeft zo’n ”one size fits all” benadering nadelen. Er vallen doelgroepen tussen wal en schip. Bijvoorbeeld zo’n twintigtal ondernemers in de grensregio die in Duitsland wonen maar in Nederland hun bedrijf hebben. (in het Laborijngebied gaat het om 6 ondernemers die zijn doorverwezen naar de uitvoerder van de leningfaciliteit, de gemeente Maastricht). De regeling is aangepast, maar daardoor kunnen zij alleen een lening voor de doorlopende kosten afsluiten, maar geen inkomenssteun. En soms kan dat ook niet in Duitsland. Op zaterdag heb ik voor Omroep Gelderland nog weer eens aandacht voor deze groep gevraagd. Dinsdag wordt er een CDA-motie in de Tweede kamer behandeld, waarin opgeroepen wordt de regelingen in Nederland Duitsland en Belgie te harmoniseren. Ik vraag me af of dat helpt. Ambtelijk gaan onze medewerkers in het VNG Grensstedenoverleg voorstellen om voor deze enkele ondernemers provinciaal geld beschikbaar te stellen.