Sociale dienst heeft spijt van “dwangarbeid”.Dat is de kop in de Gelderlander van 13 juli 2015. In het artikel wordt de voorzitter van ISWI (de gemeentelijke sociale dienst van Aalten en Oude IJsselstreek) wethouder Peter van der Wardt van Oude IJsselstreek geïnterviewd en geciteerd. Hij gaat diep door het stof. “Het ISWI had mensen met een uitkering niet moeten dwingen jarenlang onbetaald bloemen te laten vouwen en enveloppen te laten plakken. Nut en noodzaak van die maatregel waren onvoldoende onderzocht.” Dat is de bekentenis van deze wethouder.
Daar is heel wat aan voorafgegaan. Op 17 april verscheen er een verhaal in de Gelderlander. Dit was voor de Progressieve Partij in Aalten aanleiding meteen in actie te komen en een hele serie vragen te stellen. Uit het artikel bleek bij het bestuur een grote onwetendheid van de regelgeving. Wat mag wel en wat mag niet volgens de eigen door de raad vastgestelde verordeningen. Ook de SP Oude IJsselstreek stelde soortgelijke vragen. Er volgden vele actievergaderingen, mede georganiseerd door de FNV, die een campagne voert tegen “werken zonder loon”. Er was een drukbezocht Rondetafelgesprek in Aalten over de antwoorden op alle raadsvragen. Er kwam een intern onderzoek, dat weer evenzovele vragen opleverde. Het AB van ISWI vergaderde ongewoon vaak. De Gelderlander wijdde minstens 10 artikelen aan de zaak. En eindelijk besloot het AB van het ISWI dat de mensen die langer dan een half jaar verplicht werken in het Leerwerkcentrum een vorm van compensatie krijgen. Over de inhoud daarvan buigt zich een commissie bestaande uit Aaltens burgemeester Berghoef en FNV-bestuurder Hans Hupkes. Er is nog heel veel over te zeggen. Bijvoorbeeld over het feit dat in Oude IJsselstreek nog nooit een raadsdebat over deze kwestie is geweest. Op 22 september gaat de raad in Aalten er weer verder over spreken. Hopelijk heeft het AB dan alles naar tevredenheid opgelost en heeft ze er iets van geleerd. Want let op: Ondanks de knieval van het bestuur, zijn we er nog lang niet.
Wat kunnen wij nu van deze kwestie leren? Wat valt op, waar liggen de succesfactoren om onrechtvaardigheden te veranderen?
1.Je hebt een klokkenluider nodig, iemand die moed heeft tegen de dreiging van sancties in, de onjuistheden aan de kaak te stellen
2.Deze klokkenluider moet ondersteund worden, op de werkvloer en daarbuiten. Deze rol heeft FNV uitstekend opgepakt.
3.Het klokgelui moet ook opvallen en gehoord worden. Het feit dat de Gelderlander (en niet alleen in de Achterhoek-editie) hier bovenop dook is een van de succesfactoren geweest van het nu bereikte resultaat.
4.Fracties in de raden kunnen de acties ondersteunen door de verantwoordelijke bestuurders te confronteren met de uitwerking van hun eigen beleid, door te vragen naar de werkelijkheid achter de beelden. Zowel de Progressieve Partij in de raad van Aalten als de SP in die van Oude IJsselstreek vervulden die functie en hadden daarover ook onderling contact.
5.Wethouders moeten politiek gevoel hebben en bereid zijn over hun schaduw heen te springen. Niet alleen vanwege rechtvaardigheid naar de medewerkers, maar ze moeten ook in de gaten hebben dat een halsstarrige houding imagoschade (negatieve publiciteit) kan opleveren.AB-lid en burgemeester van Aalten had dat in de gaten.
Hoeveel moeite kost het nu om onjuist uitgevoerd beleid te veranderen?
1.De eerste reacties van bestuurders –kun je gif op in nemen- zijn altijd afhoudend tot ontkennend. Heel lang heeft het AB van ISWI volgehouden dat dit LeerWerkCentrum het beste met de mensen voor had. Hierbij is het van belang om steeds maar weer de feitelijke situatie aan te geven. Het blijkt dat bestuurders ook heel vaak niet op de hoogte zijn van de feiten.
2.Dat laatste geldt ook voor de gemeenteraden. Hier wreekt zich het gebrek aan controle van zgn. gemeenschappelijke regelingen. Het bestuur staat daar teveel op afstand voor de raad om zijn controlerende functie goed uit te oefenen. Zo is het moment waarop het werken met behoud van uitkering inging niet openlijk met de raden gecommuniceerd. Sommige raadsleden (zoals CDA-fractievoorzitter Wessels) meenden van wel, zelfs dat zij “met het volle verstand hiermee ingestemd hebben”. Dat herriep hij gelukkig later bijOmroep Gelderland
3.Cruciaal is dat de mensen om wie het gaat, de werkers bij het LWC zich met steun van de vakbond en bevriende fracties zich niet uit het veld hebben laten slaan. Door het gesprek aan te gaan, de redelijkheid van hun eisen te benadrukken, drong langzamerhand bij het volledige bestuur door dat ze fouten hadden gemaakt. En dat nu ook toegeven. Een dergelijke houding kan een basis voor een oplossing zijn.
Welke parallellen zijn te trekken naar andere of toekomstige situaties.
1.Wat overheerst is het gevoel dat in besturen van Gemeenschappelijk regelingen namens de gemeenten door wethouders besluiten worden genomen of goedgekeurd, waarvan zij zelf vaak de reikwijdte niet overzien. Vervolgens hun raden onvoldoende daarover informeren, waardoor de gemeenteraad niet één van haar kerntaken kan uitvoeren: het controleren van B. en W.
2.Veel liever zou ik nog aan de voorkant van de besluitvorming als gemeenteraad betrokken willen worden. Zo heb ik al maanden gevraagd om inzicht in de ontwikkeling bij Hameland. Dat komt pas naar buiten als er een voorgekookt besluit ligt van het AB, waar gemeenteraden alleen maar “ja” tegen kunnen zeggen. In de reconstructie achteraf blijkt dat al halverwege 2014 bij Hameland een koerswijziging is ingezet, waar de raden niet van op de hoogte zijn geweest. Kortom de kaderstelling en controlefunctie van de raad bij “verlengd lokaal bestuur”(gemeenschappelijke regelingen) moet beter en transparanter. Dat vraagstuk is trouwens al zo oud als de weg naar Rome.
3.Wethouders in Gemeenschappelijke Regelingen zouden de raden veel meer kunnen betrekken bij het beleid van die gemeenschappelijke regelingen. Gewoon de discussies die daar opgestart worden ook in de raden of commissies agenderen. In de gemeente Aalten is er een (nog niet zo goed functionerende) raadswerkgroep voor de 3 decentralisaties gevormd. Die zou al eens uitgebreid kunnen worden naar heel de Achterhoek. Voor dit soort discussies
4.Die transparantie en controle kan alleen maar in een goede verhouding tussen coalitie en oppositie. Ik heb soms de indruk dat coalitiepartijen discussies, transparantie en controles uit de weg gaan. Puur en alleen om hun eigen wethouder het niet te moeilijk te maken.
5.Zowel bij ISWI als bij Hameland gaat het om mensen met een zwakke positie op de arbeidsmarkt. Het valt op dat “het gesundenes Volksempfinden” allerlei meningen daarover heeft. En vaak ook vindt dat juist deze mensen het maar met mindere rechtsposities moeten doen. Een van die aspecten is dan “verdringing”. Ik ben bezig om samen met andere partijen en organisaties daar eens een fundamentele discussie over voor te bereiden.
Wil je de feiten weten? Op www.aalten.nl / bestuur en organisatie/gemeenteraad/raadsmededelingen staan de vragen en antwoorden van de Progressieve partij over het Leerwerkcentrum van de ISWI onder raadsmededeling no. 65, 70, 83, 84.
Reageren? joop.wikkerink@progressieve-partij.nl